نویسنده: نسترن طرهانی نژاد عکس : مریم کونانی
صدای طرهان ،در جهان امروز، فرهنگ و رسانه دیگر دو مقوله‌ی جداگانه نیستند؛ بلکه مانند دو آینه‌ی روبه‌رو، پیوسته در حال بازتاب یکدیگرند. رسانه‌ها نه‌تنها انتقال‌دهنده فرهنگ‌اند، بلکه خود سازنده و گاه تغییر‌دهنده‌ی آن نیز هستند. در چنین شرایطی، شناخت این رابطه‌ی پیچیده و دوسویه، برای سیاست‌گذاران فرهنگی، روزنامه‌نگاران، معلمان و حتی خانواده‌ها ضرورتی انکارناپذیر است.
۱. رسانه؛ بازوی قدرتمند فرهنگ‌سازی
رسانه‌ها در دنیای مدرن، از تلویزیون و رادیو گرفته تا شبکه‌های اجتماعی و پایگاه‌های خبری محلی، تأثیر مستقیمی بر شکل‌گیری هویت، ارزش‌ها، سبک زندگی و باورهای جوامع دارند. در واقع، آنچه امروز مردم به‌عنوان «فرهنگ غالب» می‌شناسند، بخش زیادی از آن حاصل انتخاب‌ها، اولویت‌ها و جریان‌سازی رسانه‌ای است.
برای نمونه، رسانه‌ها می‌توانند با تکرار یک محتوا یا موضوع، آن را از حاشیه به متن بکشند؛ همان‌گونه که سال‌ها پیش رسانه‌ها باعث برجسته‌سازی “سبک زندگی مصرف‌گرا” شدند و حالا تلاش دارند “سبک زندگی سالم” را جایگزین آن کنند.
۲. نقش رسانه‌های محلی در حفظ هویت فرهنگی
در مناطقی مانند لرستان، رسانه‌های محلی مانند نشریات منطقه‌ای، رادیوهای محلی، کانال‌های تلگرامی و سایت‌های خبری بومی، نقشی حیاتی در حفظ و بازتولید فرهنگ بومی دارند. استفاده از زبان مادری، پرداختن به آیین‌های محلی، پوشش رویدادهای فرهنگی و معرفی چهره‌های بومی، از جمله وظایف رسانه‌هایی است که می‌خواهند در برابر یکسان‌سازی فرهنگی ایستادگی کنند.
در این میان، اگر رسانه بومی تنها کپی‌برداری از رسانه‌های پایتخت‌محور باشد، نه‌تنها به توسعه فرهنگی منطقه کمک نمی‌کند، بلکه خود عاملی در فرسایش فرهنگی خواهد بود.
۳. فرهنگ رسانه‌ای؛ چالش یا فرصت؟
فرهنگ رسانه‌ای به معنای توانایی افراد در تحلیل، درک و استفاده‌ی هوشمندانه از رسانه‌هاست. متأسفانه در بسیاری از مناطق، به‌ویژه در میان نوجوانان، شاهد ضعف سواد رسانه‌ای هستیم؛ تا جایی که بسیاری از کاربران اخبار جعلی را باور می‌کنند یا محتوای ناسالم را بازنشر می‌دهند.
اما اگر آموزش‌های لازم از دوران مدرسه آغاز شود، و خانواده‌ها نیز خود به‌عنوان کاربران آگاه رسانه عمل کنند، می‌توان فرهنگ رسانه‌ای را به ابزاری برای ارتقای سطح فکری جامعه تبدیل کرد.
۴. راهکارهای تقویت رابطه سالم فرهنگ و رسانه
افزایش سواد رسانه‌ای در مدارس، دانشگاه‌ها و خانواده‌ها
حمایت از تولیدات فرهنگی بومی در رسانه‌های محلی
تربیت نیروی متخصص بومی در حوزه روزنامه‌نگاری و رسانه
رصد و پالایش محتوای رسانه‌ای با حفظ آزادی بیان و فرهنگ مردم‌سالاری
تشویق رسانه‌ها به نگاه فرهنگی نه صرفاً تجاری
رسانه هم می‌تواند سکویی باشد برای پرواز فرهنگی یک ملت و هم آینه‌ای برای تحقیر و فراموشی فرهنگ‌ها. این‌که چه چیزی بازتاب یابد و چه چیزی ساخته شود، نه‌تنها به سیاست‌های رسانه‌ای وابسته است، بلکه به آگاهی عمومی و نقش کنشگران فرهنگی نیز بستگی دارد.
پایان گزارش/
