نویسنده: مژگان نجفی عکس :ازیتا نجفی

صدای طرهان ،در حالی‌که در شهرها صحبت از کتابخانه‌های دیجیتال، نمایشگاه‌های کتاب و کمپین‌های ترویجی است، در بسیاری از روستاهای ایران – به‌ویژه در مناطق کمتر برخورداری مانند لرستان – فرهنگ کتاب‌خوانی هنوز در مرحله‌ای ابتدایی و گاه رو به فراموشی است. در این میان، کودکان روستایی بیش از همه قربانی این خلأ فرهنگی‌اند؛ نسلی که بدون آشنایی با کتاب، وارد دنیای بی‌رحم شبکه‌های بی‌سوادکننده می‌شود.

۱. فقر زیرساخت؛ مانع نخست کتاب‌خوانی

در بسیاری از روستاهای کوهدشت، رومشکان، الیگودرز و پلدختر حتی یک کتابخانه کوچک هم وجود ندارد. اگر کتابخانه‌ای هم هست، اغلب با کتاب‌های فرسوده، کم‌مخاطب و بدون برنامه فرهنگی نگهداری می‌شود. نبود کتابخانه سیار، عدم دسترسی به اینترنت پایدار برای کتاب‌خوانی دیجیتال، و نبود مربی متخصص برای ترویج مطالعه از جمله موانع جدی گسترش فرهنگ کتاب‌خوانی در این مناطق است.

۲. نقش خانواده و مدرسه در تقویت یا تضعیف عادت مطالعه

در روستاهایی که والدین خود کمتر با کتاب انس داشته‌اند، انتقال علاقه به مطالعه به نسل بعد نیز با دشواری روبه‌رو است. مدارس ابتدایی روستایی نیز غالباً بدون کتابخانه یا فضای مطالعاتی‌اند و گاه حتی معلمان هم انگیزه‌ای برای تشویق دانش‌آموزان به خواندن خارج از کتاب‌های درسی ندارند. همین امر سبب می‌شود کتاب‌خوانی در ذهن کودک به کاری سخت، غیرضروری یا بی‌فایده تبدیل شود.

۳. فرصت‌هایی که مغفول مانده‌اند

با وجود همه چالش‌ها، ظرفیت‌های فراوانی برای احیای فرهنگ کتاب‌خوانی در روستاها وجود دارد:

کانون‌های فرهنگی و مساجد می‌توانند به مراکز کتاب‌خوانی تبدیل شوند.

نویسندگان و فعالان محلی می‌توانند جلسات قصه‌گویی، بلندخوانی و نمایشنامه‌های کوتاه در مدارس برگزار کنند.

کتابخانه‌های سیار می‌توانند با حداقل هزینه، حداکثر دسترسی را فراهم کنند.

۴. راهکارهایی برای جان‌دادن به مطالعه در روستاها

اختصاص یارانه برای خرید کتاب ویژه مناطق روستایی

حمایت از طرح‌های بومی مانند «هر خانه، یک کتابخانه»

ایجاد کتابخانه‌های کوچک در مدارس چندپایه

تولید محتوای داستانی به زبان و لهجه محلی

معرفی “الگوهای بومی کتاب‌خوان” مانند معلمان یا بزرگان باسواد محل

کتاب‌خوانی در روستا فقط یک نیاز فرهنگی نیست، بلکه مسیری است به‌سوی عدالت آموزشی، توسعه پایدار و کاهش شکاف فرهنگی. آینده‌ای روشن برای کودکان روستایی تنها با برق و آب ساخته نمی‌شود، بلکه با واژه‌هایی که در ذهنشان جوانه می‌زند.

پایان گزارش/