نویسنده: مژگان نجفی
صدای طرهان ، ماه محرم برای مردم لرستان، فقط یک مناسبت مذهبی نیست؛ بلکه ترکیبی از ایمان، هویت فرهنگی، همبستگی اجتماعی و هنر آیینی است. لرها، با پیشینه‌ای عمیق در محبت اهل‌بیت(ع)، آیین‌های خاصی دارند که گاه با دیگر نقاط کشور تفاوت دارد و جلوه‌ای ویژه از حماسه‌محوری در فرهنگ این قوم است.
۱. لرستان؛ سرزمینی عاشقانه در سوگ کربلا
در محرم، کوچه‌ها و معابر شهرها و روستاهای لرستان سیاه‌پوش می‌شوند، و مردم از پیر و جوان، زن و مرد، با دل‌هایی آکنده از شور حسینی، در آیین‌های عزاداری شرکت می‌کنند. سینه‌زنی سنگین لری، علم‌برداری سنتی، نوحه‌های محلی با اشعار لکی و لری، و پخت نذری‌هایی چون آش عباسعلی و خورشت قیمه بخشی از این فرهنگ ریشه‌دار است.
۲. آیین‌های خاص محرم در لرستان
علم‌برداری سنتی: در بیشتر مناطق لرستان، به‌ویژه در خرم‌آباد، کوهدشت، دلفان، سلسله و پلدختر، مراسم علم‌برداری با شور خاصی برگزار می‌شود. علم‌ها که نماد پرچم امام حسین(ع) هستند، هر کدام روایت‌گر پیشینه‌ای معنوی در خانواده یا محله‌اند.
چمر و نوحه‌خوانی لکی: چمر، حلقه‌ی سوگواری سنتی با اشعاری از شاعران بومی، ریشه در فرهنگ عزاداری مردم لک دارد و حال‌و‌هوایی خاص به عزاداری‌ها می‌بخشد.
پخت نذری خانوادگی: بسیاری از خانواده‌ها، حتی با توان مالی اندک، نذری‌هایی ساده اما با نیت خالصانه همچون عدس‌پلو، آش رشته یا آش عباسعلی پخت می‌کنند و بین همسایگان توزیع می‌کنند.
پرده‌خوانی و تعزیه: در برخی مناطق، به‌ویژه در شهرستان‌های کوهدشت، دورود و بروجرد، هنوز تعزیه‌خوانی و روایت‌گری حوادث عاشورا در قالب سنتی اجرا می‌شود؛ گرچه این رسم در حال کمرنگ شدن است.
۳. محرم، مدرسه تربیتی و هویتی
آیین‌های محرم در لرستان، فقط سوگواری نیست؛ نسل به نسل، در دل همین مراسم‌ها، مفاهیمی چون ایثار، ظلم‌ستیزی، وفاداری، غیرت و عدالت‌خواهی منتقل می‌شود. کودک لرستانی، از همان سال‌های نخست زندگی، در مراسم محرم، آموزه‌هایی عمیق‌تر از هر درس رسمی را می‌آموزد. محرم، مدرسه‌ای است که دل‌ها را تربیت می‌کند.
۴. تهدیدهای فراروی فرهنگ عاشورا در لرستان
با گسترش فضای مجازی، مصرف‌گرایی و تضعیف نقش مساجد در برخی مناطق، بخشی از آیین‌های اصیل محرم در لرستان در معرض فراموشی یا تغییر ماهیت‌اند. برخی مراسم‌ها به ظاهر محدود شده‌اند، و شور حسینی گاه به رفتارهای هیجانی یا نمادین تقلیل یافته است.
۵. راهکارهایی برای حفظ و ارتقای فرهنگ محرم بومی
مستندسازی و ثبت آیین‌های عاشورایی در لرستان با همکاری هنرمندان بومی
تولید نوحه‌های محلی جدید با حفظ زبان و موسیقی لری و لکی
برگزاری جشنواره‌های محلی با محوریت آیین‌های محرم
حمایت از تعزیه‌خوان‌ها و هیئات سنتی
آموزش نوجوانان در هیئت‌ها درباره فلسفه عاشورا و نهضت حسینی
محرم در لرستان، تنها یک تقویم سوگواری نیست؛ یک فرهنگ زنده و یک سرمایه هویتی است. حفظ این میراث، وظیفه همگانی است؛ از خانواده و مسجد گرفته تا رسانه و نهادهای فرهنگی. عاشورا زنده است، اگر آن را با زبان بومی خود روایت کنیم.
پایان گزارش/
